nato-türkiye ilişkileri ne demek?

NATO-Türkiye ilişkileri, Türkiye'nin, NATO üyesi olmak için girdiği Kore Savaşı ile 1952 yılında¹ başlamıştır.

NATO ile birlikte yapılan harekâtlar ve katkılar

Türkiye, NATO müttefikleri arasında en çok katkıyı yapan ilk 5 ülkeden birisidir.

Katkılar

Ege Denizi'ndeki düzensiz geçişin önlenmesi, keşif gözetleme ve denetim konularında destek sağlanması. Aynı zamanda Türkiye NATO'nun faaliyetlerine daimi katılım sağlamaktadır.
Irak'a askeri eğitmen ve askeri danışmanlık sağlanması. Irak'ta kuvvet koruma timi konuşlandırılması.
IŞİD ile mücadele koalisyonu kapsamında gerçekleşen NATO uçaklarının uçuşlarına yakıt ikmali gerçekleştirilmesi.
Doğu Avrupa'ya yönelik yapılan tedbirlerde gerçekleşen uçuşlara yakıt ikmali yapılması.
Konya Hava Üssü'nün NATO'ya sunulması.
NATO Daimi Deniz Güçlerine ve NATO Daimi Mayın Karşı Tedbir Güçlerine daimi surette katılım.

Savaşlar

Körfez Savaşı

Irak'ın Kuveyt'i işgali nedeniyle başlatılan operasyondur. Havadan erken uyarı özellikli uçaklar Türkiye'nin güneydoğusuna gönderildi ve kısa süre sonra bölgeye birlikler sevk edildi.² Türkiye savaşa fiili olarak katılmamış ama Saddam Hüseyin'in caydırılması için NATO'dan bölgeye hava savunma sistemi kurmasını istemiştir. Bu savaşta Çekiç güç kuvvetleri Türkiye'de konuşlanmıştır.

Ayrıca Bakınız: Körfez Savaşı

Bosna-Hersek Müdahalesi

Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin dağılmasının ardından Bosna Savaşı başladı. Durum 1992'de kötüleşmeye başladı ve NATO 1993'de Bosna'da uçuşa yasak bölgeye, Uçuş Yasağı Harekâtı ile Bosna Savaşı'na müdahale etmeye başladı. Türkiye bu savaşta ABD ile iş birliği yaparak ve Bosna askerlerine silah yardımında bulunarak destek verdi.³⁴ Savaşta ABD mali destekte bulunurken Türkiye de Bosna ordusuna eğitim desteği verdi.⁵ Türkiye 1994 yılının Temmuz ayında Bosna'nın Zenica şehrine 1500 asker göndererek ateşkesin gözlemcisi olmuştur.⁶ Hırvatistan Ankara Büyükelçisi, Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in, Hırvat Cumhurbaşkanı ile konuşmasının barışa zemin oluşturduğunu söylemiştir.⁷

Ayrıca Bakınız: Bosna Savaşı,

Kosova Müdahalesi

Kosova Savaşı'nın başlaması ile milyonlarca insan ülkesinden başka ülkelere göç etmek zorunda kaldı. Göç edenlerin en çok göç ettikleri ülkeler Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Karadağ ve Türkiye oldu. Türkiye bu olanlara sessiz kalmamış ve 1999 yılında Kosova'ya yardım etmiştir.⁸ Türk uçakları ilk olarak denetim uçuşları yapmıştır ve daha sonra da Barış Gücünün bir parçası olmuştur.⁹ Kosova'da Türklerin yaşıyor olması da Türkiye'nin Kosova'ya yardım etmesini tetikleyen unsurlardan birisi olmuştur.¹⁰ Savaşın sonunda bağımsızlığı ilan eden Kosova'yı tanıyan ilk devletlerden birisi Türkiye olmuştur.¹¹

Ayrıca Bakınız: Kosova Savaşı, KFOR

Afganistan Savaşı

Kararlı Destek Misyonu ile Afganistan'a yardım ve destek amaçlı koalisyon kurulmuştur. Kurulan koalisyona Türkiye, 600 asker göndererek katkı vermiştir. Ayrıca Türkiye bu savaşta Çerçeve Ülke görevini üstlenen devletlerden birisi olmuştur. Bu savaş sonrası Türkiye 2020 yılına kadar Hamid Karzai Uluslararası Havaalanının güvenliğini ve işletmesini üstlenmiştir.

Ayrıca Bakınız: Afganistan Savaşı (2001-2021)

İstanbul İş Birliği Girişimi

NATO'nun sınırlarını genişletmek ve Akdeniz Diyaloğu adı altında daha fazla Müslüman devlet ile iş birliği yapmak için 2004 yılında gerçekleştirdiği zirvedir. Türkiye, NATO'ya üye en gelişmiş Müslüman devlet olduğu için bu zirve İstanbul'da yapılmıştır.

Girişimde, birliğe katılması için görüşülen ülkeler;

Ayrıca Bakınız: İstanbul İş Birliği Girişimi

Türkiye'nin NATO'dan destek talepleri

Türkiye Whasington Antlaşmasının 4. maddesine dayanarak, NATO'dan dört defa yardım talebinde bulunmuştur.

<table> <caption>Türkiye'nin destek amaçlı yardım talepleri</caption> <thead> <tr class="header"> <th>Tarih</th> <th>Bölge</th> <th>Sebep</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td><a href="Irak" title="wikilink">Irak</a>'da yaşanan gerginlik.</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td>Silahsız <a href="McDonnell_Douglas_F-4_Phantom_II" title="wikilink">F-4</a> keşif uçağının <a href="Suriye_rejimi" title="wikilink">Suriye rejimi</a> tarafından düşürülmesi.</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td>Terör örgütü <a href="Irak_ve_Şam_İslam_Devleti" title="wikilink">IŞİD</a>'in <a href="Suruç" title="wikilink">Suruç</a>'da terör saldırısı yapması.</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td><a href="Suriye_rejimi" title="wikilink">Suriye rejimi</a> ve destekçileri tarafından Türkiye'nin, Suriye'deki askerlerine saldırı yapılması.</td> </tr> </tbody> </table>

Türkiye'nin destek amaçlı yardım talepleri

<table> <caption>Türkiye'nin savunma amaçlı yardım talepleri</caption> <thead> <tr class="header"> <th>Tarih</th> <th>Bölge</th> <th>Sebep</th> <th>Sonuç</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td><a href="Körfez_Savaşı" title="wikilink">Körfez Savaşı</a>'na karşı tedbir ve tehditleri ortadan kaldırma.</td> <td><a href="Körfez_Savaşı" title="wikilink">Körfez Savaşı</a> sebebiyle tehditlere karşı Türkiye topraklarına hava savunma sistemleri yerleştirildi.</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td><a href="Irak_Savaşı" title="wikilink">Irak Savaşı</a>'na karşı tedbir ve tehditleri ortadan kaldırma.</td> <td><a href="Irak_Savaşı" title="wikilink">Irak Savaşı</a> nedeniyle <a href="Diyarbakır" title="wikilink">Diyarbakır</a> ve <a href="Batman_(il)" title="wikilink">Batman</a>'a, <a href="MIM-104_Patriot" title="wikilink">MIM-104 Patriot</a> hava savunma sistemi yerleştirildi.</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td>Silahsız <a href="McDonnell_Douglas_F-4_Phantom_II" title="wikilink">F-4</a> keşif uçağının <a href="Suriye_rejimi" title="wikilink">Suriye rejimi</a> tarafından düşürülmesi.</td> <td>4 Aralık 2012'de konsey kararı ile Türkiye'ye hava ve füze savunma sistemi konuşlandırıldı. <a href="İspanya" title="wikilink">İspanya</a>'ya ait <a href="MIM-104_Patriot" title="wikilink">MIM-104 Patriot</a> hava savunma sistemi <a href="Adana" title="wikilink">Adana</a>'ya konuşlandırıldı.</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td><a href="Suriye_rejimi" title="wikilink">Suriye rejimi</a> tarafından <a href="Akçakale" title="wikilink">Akçakale</a>'de 5 vatandaşın şehit edilmesi.</td> <td></td> </tr> </tbody> </table>

Türkiye'nin savunma amaçlı yardım talepleri

NATO ile bağlantılı tesis ve karargâhlar

Türkiye NATO'nun komuta ve kuvvet yapısına en çok katkıyı yapan ülkelerdendir. NATO'nun Kara Komutanlığının (LANDCOM) merkezi İzmir'de yer almaktadır.¹² NATO Mukabele Kuvveti (NRF) kapsamındaki Çok Yüksek Hazırlık Seviyeli Görev Gücüne, 2021 yılında Türkiye liderlik etmiştir.

<table> <caption>Türkiye'de bulunan NATO Tesisleri/Karargâhları</caption> <thead> <tr class="header"> <th>Tesis/Karargâh</th> <th>Şehir</th> <th>Kullanan Ülkeler</th> <th>Açıklama</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td></td> <td><a href="Amerika_Birleşik_Devletleri" title="wikilink">ABD</a>'nin Türkiye'deki en önemli askeri üssü. Bu üste <a href="nükleer_silah" title="wikilink">nükleer silah</a> olduğu iddia ediliyor.<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">1</a></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>NATO'nun 6 eğitim merkezinden ilkidir.<a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref">2</a></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>ABD'nin Türkiye'deki karargâhlarından birisidir. ABD askeri koordinasyonlarını buradan yönetmektedir.<a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref">3</a></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td></td> <td>ABD'nin acil durumlarda inmek için kullandığı karargâhlardan birisidir. Yedek karargâh konumundadır.<a href="#fn4" class="footnote-ref" id="fnref4" role="doc-noteref">4</a></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td></td> <td>Füzelerin komutasını sağlayan merkezdir.<a href="#fn5" class="footnote-ref" id="fnref5" role="doc-noteref">5</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>Birçok askerin ve uçağın bulunduğu bir hava üssüdür.<a href="#fn6" class="footnote-ref" id="fnref6" role="doc-noteref">6</a></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td></td> <td>2001 yılında NATO'ya tahsis edilen bir karargâhtır.<a href="#fn7" class="footnote-ref" id="fnref7" role="doc-noteref">7</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>Ege Denizinin korunması amacıyla oluşturulan bir merkezdir.</td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td></td> <td>NATO'nun Kara Komutanlığı merkezidir.<a href="#fn8" class="footnote-ref" id="fnref8" role="doc-noteref">8</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td></td> <td><a href="İtalya" title="wikilink">İtalya</a>'ya ait hava savunma sistemi SAMP/T'nin bataryasının bulunduğu yerdir.<a href="#fn9" class="footnote-ref" id="fnref9" role="doc-noteref">9</a></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td></td> <td><a href="Irak_Savaşı" title="wikilink">Irak Savaşı</a> sırasında kullanılan hava üssüdür.<a href="#fn10" class="footnote-ref" id="fnref10" role="doc-noteref">10</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td></td> <td>ABD'nin acil durumlarda inmek için kullandığı karargâhlardan birisidir. Yedek karargâh konumundadır.<a href="#fn11" class="footnote-ref" id="fnref11" role="doc-noteref">11</a></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>NATO'ya ait hava üssüdür.<a href="#fn12" class="footnote-ref" id="fnref12" role="doc-noteref">12</a></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td></td> <td>İncirlik'in korunması ve denizden taşınabilecek unsurlar için kullanılan üstür.<a href="#fn13" class="footnote-ref" id="fnref13" role="doc-noteref">13</a></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"></li> <li id="fn4" role="doc-endnote"></li> <li id="fn5" role="doc-endnote"></li> <li id="fn6" role="doc-endnote"></li> <li id="fn7" role="doc-endnote"></li> <li id="fn8" role="doc-endnote"></li> <li id="fn9" role="doc-endnote"></li> <li id="fn10" role="doc-endnote"></li> <li id="fn11" role="doc-endnote"></li> <li id="fn12" role="doc-endnote"></li> <li id="fn13" role="doc-endnote"></li> </ol> </section>

Türkiye'de bulunan NATO Tesisleri/Karargâhları

Karşılaştırma

<table> <thead> <tr class="header"> <th></th> <th></th> <th></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td>Bayrak</td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td>Arması</td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td>Harita</td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td>Başkent</td> <td><a href="Brüksel" title="wikilink">Brüksel</a></td> <td><a href="Ankara" title="wikilink">Ankara</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td>Resmî Dil</td> <td><a href="İngilizce" title="wikilink">İngilizce</a> ve <a href="Fransızca" title="wikilink">Fransızca</a></td> <td><a href="Türkçe" title="wikilink">Türkçe</a></td> </tr> <tr class="even"> <td>Hükûmet</td> <td>Genel Sekreter <a href="Jens_Stoltenberg" title="wikilink">Jens Stoltenberg</a> Askerî Komite Başkanı <a href="Petr_Pavel" title="wikilink">Petr Pavel</a> Avrupa Komutanı <a href="Curtis_Scaparrotti" title="wikilink">Curtis Scaparrotti</a> Dönüşüm Komutanı <a href="Denis_Mercier" title="wikilink">Denis Mercier</a> </td> <td>Cumhurbaşkanı <a href="Recep_Tayyip_Erdoğan" title="wikilink">Recep Tayyip Erdoğan</a> Cumhurbaşkanı Yardımcısı <a href="Fuat_Oktay" title="wikilink">Fuat Oktay</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td>Kuruluş</td> <td>4 Nisan 1949</td> <td>29 Ekim 1923</td> </tr> </tbody> </table>